Henryk Hermanowicz
KRAKÓW
Henryk Hermanowicz był wybitnym uczniem mistrza Jana Bułhaka. Urodzony w Wilnie i zatrudniony przed wojną w słynnym Liceum Krzemienieckim (prowadził pracownię fotograficzną, współpracował również ze Stanisławem Sheybalem) po wojnie osiedlił się na dobre w Krakowie stając się ważną postacią w miejscowym środowisku. Dokumentował systematycznie m.in. budowę Nowej Huty jednak prawdziwym żywiołem Hermanowicza stał się stary Kraków “postrzegany jako stolica Piastów i Jagiellonów. Najpiękniejsze miasto Polski” jak to ujął we wstępie do swego najbardziej popularnego albumu Kraków. Cztery pory roku. Prawdziwości tego ostatniego stwierdzenia fotograf próbuje dowieść na każdej rozkładówce i każdej fotografii tej efektownej publikacji.
Wydany po raz pierwszy w 1958 roku album jest przykładem odwilżowego odnowienia estetyki postrzegania Krakowa poprzez pryzmat jego malowniczości i historii, a nie współczesności. Miasto, pełne zabytkowych budowli, nietknięte działaniami wojennymi w obiektywie Hermanowicza jawi się jako idealnie bezczasowe. Z jednej strony brak śladów wojny, a z drugiej jakichkolwiek odniesień do wzorcowego socjalistycznego kombinatu Nowej Huty - książka wyjęta jest z typowego propagandowego schematu zderzającego historię z socjalistyczną modernizacją. Kraków jest tu miastem na swój sposób eksterytorialnym, wyłamującym się z peerelowskiej rzeczywistości. Ten idealny obraz można by niemal równie dobrze datować na rok 1910 czy 1930. Miejski krajobraz zmienia się, ale zgodnie z cyklem natury. Oglądamy go w czterech odsłonach odpowiadających kolejnym porom roku, jakby to natura właśnie była jedyną siłą determinującą powtarzalny rytm życia miasta.
Wielkie wrażenie robi siła plastyczna 160 pomieszczonych w książce czarno-białych fotografii i jej przejrzysta, rygorystyczna kompozycja. Wszystkie zdjęcia Hermanowicz wykonał w pionowym, a więc nietypowym dla weduti fotografii topograficznej formacie i wszystkie zostały zreprodukowane w tej samej wielkości, po dwie na każdej rozkładówce. Jedyne urozmaicenie tego układu stanowią ruchome marginesy - od strony grzbietu oraz naprzemiennie u dołu lub góry zdjęć. Każdej fotografii towarzyszy krótki, topograficzny i poetycki zarazem tytuł: Planty w nocy, Zaułek na Kazimierzu…
Pod względem fotograficznym zbiór ten jest dość wszechstronny choć jako całość mieści się idealnie w formule zmodernizowanego piktorializmu charakterystycznego dla połowy XX wieku. Są tu więc zarówno ujęcia przypominające jako żywo wczesne kadry Bułhaka z Drezna, jak i bardziej nowoczesne, niemal hartwigowskie, zrytmizowane i atrakcyjne graficznie widoki ośnieżonych dachów czy efektownych cieni. Hermanowicz fotografuje z różnych perspektyw i z różnych wysokości, z poziomu chodnika i kościelnych wież nie unikjając przy tym teleobiektywu. Zawsze z dbałością o kompozycję. Na pierwszy plan wysuwają się zdjęcia historycznej architektury. Fotograf uwypukla jej walory i malowniczość eksploatując naturalne efekty - mgłę, śnieg, deszcz - ale też odwołując się do klasycznych motywów i tricków fotograficznych - kadruje sylwety pomników i detali architektonicznych pod światło, zagląda do zaułków i prześwitów bramnych. Subtelnym dopełnieniem wizerunku starego, historycznego Krakowa są fotografie, w których rolę sztafażu odgrywają osoby w podeszłym wieku. Dzieło Hermanowicza epatuje świetnie zrównoważoną szlachetnością warsztatu i tematu.
Album Kraków. Cztery pory roku był wielokrotnie wznawiany, przekomponowywany i uzupełniany (choć pierwsze wydanie pozostaje artystycznie i poligraficznie niedoścignione) tym samym stając się jedną z najbardziej znanych i popularnych fotograficznych opowieści o Krakowie.
fotografie: Henryk Hermanowicz
tekst: Jerzy Banach
opracowanie graficzne (obwoluta i karta tytułowa): Adam Młodzianowski
wydawca: Wydawnictwo Literackie, Kraków
rok wydania: 1958
objętość: 198 stron.
Format: 33 x 24,5 cm
oprawa: twarda płócienna z obwolutą
nakład: 15205 egz.
