Kościół Świętego Szczepana
Plany budowy nowej
świątyni przy placu Axentowicza w Krakowie po zewnętrznej stronie linii
Alei Trzech Wieszczów pojawiły się już na początku lat 20, kiedy to
zajmowane jeszcze niedługo wcześniej przez wojsko tereny poforteczne
zaczęto przeznaczać do parcelacji. Przy głównym trakcie łączącym wylot
ulicy Łobzowskiej z traktem prowadzącym do Szkoły Podchorążych w
Łobzowie wytyczony został wówczas podłużny plac, w pobliżu którego
wzniesiona została wkrótce jedna z największych kolonii willowych
międzywojennego Krakowa. Przy krótszym boku placu, po wschodniej,
bliższej Alejom Trzech Wieszczów stronie przewidziano budowę nowego
kościoła dla nowej dzielnicy. Pierwszy projekt przygotowany został w
połowie lat 20. w warszawskiej pracowni Zdzisława Mączeńskiego, z którym
współpracował Stefan Siennicki. Mączeński, który zaangażowany w tym
czasie był przy realizacji gmachu Ministerstwa Wyznań Religijnych i
Oświecenia Publicznego, zaproponował podłużną bryłę o tradycyjnej
dyspozycji wzniesionego na rzucie krzyża łacińskiego wnętrza. Całość
miała wieńczyć kopuła, a przed wejściem zaplanował budowę monumentalnej,
siedmioosiowej arkadowej loggi na wzór florenckiego szpitala
niewiniątek.
Budowa
odsunięta została jednak w czasie i ostatecznie prowadził ją inny
architekt, Franciszek Mączyński. Zbudowany w latach 1933-1938 budynek
różni się od początkowo zaproponowanego. Wychodzi od ponad początkowe
historyzujące odniesienia, a jego estetyka wyraźnie ciąży ku
rozwiązaniom bliskim modernizmowi o rysie klasycyzującym. Fasada
kościoła jest skierowana w stronę placu Axentowicza stanowiąc jego
dominantę. Uproszczony wysoki portyk trzyosiowy prowadzi do wnętrza,
które w zestawieniu z bielą zewnętrza kościoła jawi się jako ciemne. Na
osi nawy głównej w ścianie wejściowej znajduje się duże okrągłe okno o
krzyżowych podziałach, nawiązujące do architektury okrętowej. Wnętrze
jest trójnawowe, a sklepienie wsparte na ośmiu filarach. Nad
skrzyżowaniem transeptu i nawy głównej znajduje się ośmioboczna kopuła
nakryta wielospadowym dachem zaopatrzonym w ażurową sygnaturkę.
Polichromię
ozdabiającą ściany i sklepienia wykonał Franciszek Walczowski, autorami
projektów witraży są: Jan Januszewski (absyda), Jan Bukowski i Józef
Pankowski (nawy boczne). Twórcą projektu ołtarza głównego jest
Franciszek Mączyński. Przypisuje mu się również autorstwo ołtarza w
prawej nawie bocznej, który to ołtarz wzorowany jest na znajdującym się w
nawie lewej wczesnobarokowym ołtarzu Matki Bożej Pocieszenia, a także
ozdobionej rzeźbami ewangelistów ambony. Sprofanowany przez hitlerowców
kościół rekonsekrował w 1959 roku biskup Karol Wojtyła.
Opracowanie: Michał Wiśniewski
fot. Grzegorz Karkoszka
2014 by Instytut Architektury (CC BY-NC-SA 3.0 PL)
Via: Kościół Św. Szczepana